Thực hiện chính sách phát triển kinh tế - xã hội, giải quyết việc làm cho người lao động trên địa bàn tỉnh V, HĐND tỉnh V ban hành Nghị quyết để hỗ trợ hoạt động giáo dục nghề nghiệp và giải quyết việc làm trên địa bàn tỉnh V giai đoạn 2016 -2020. Sau khi có chủ trương, UBND xã T làm thủ tục đăng ký mở lớp truyền nghề Mộc, được Chi cục phát triển nông thôn tỉnh V thẩm định đủ điều kiện mở lớp. Ngày 20/06/2016, Chi cục phát triển nông thôn tỉnh V ký Hợp đồng truyền nghề với UBND xã T, trong đó thống nhất: Tổ chức 03 lớp đào tạo nghề mộc tại xã T thời gian 03 tháng/1 lớp (1 tháng học 22 ngày) với 100 học viên và 17 giáo viên truyền nghề; kinh phí hỗ trợ là 500 triệu đồng.  Phạm Thị M là Trưởng phòng cơ điện và ngành nghề nông thôn được Chi cục trưởng Chi cục phát triển nông thôn tỉnh V giao trách nhiệm trực tiếp quản lý, hướng dẫn, kiểm tra, giám sát các hoạt động liên quan đến lớp học và việc thanh, quyết toán kinh phí hỗ trợ (Đặc điểm của khóa học là toàn bộ học viên đều là người ở làng có nghề Mộc cổ truyền, họ đều đã biết nghề và sinh sống bằng nghề Mộc).

Ngày 15/07/2016, Chủ tịch UBND xã T ký Quyết định thành lập Ban quản lý khóa truyền nghề do ông Nguyễn C Phó Chủ tịch UBND xã T làm Trưởng ban, theo đó giao nhiệm vụ cụ thể cho từng người để quản lý và tổ chức khóa học. Trong đó ông Dương B - Trưởng ban Khuyến công xã được phân công làm Phó trưởng ban chịu trách nhiệm quản lý, theo dõi các hoạt động của lớp học, thanh quyết toán kinh phí khóa học (bao gồm: chọn học viên, giáo viên truyền nghề, thuê địa điểm học nghề, mua nguyên vật liệu, dụng cụ học nghề, giấy, bút, tài liệu, nước uống, trang trí khánh tiết, phục vụ khóa học,…). Toàn bộ kinh phí phục vụ khóa học do ông Dương B ứng tiền cá nhân chi trước, sau khi kết thúc khóa học thì sẽ được UBND xã T trả lại. 

Ngày 18/10/2016, Chi cục phát triển nông thôn tỉnh V và UBND xã T ký biên bản nghiệm thu và thanh lý Hợp đồng truyền nghề. Sau đó ông Dương B trình Chủ tịch UBND xã T ký 11 phiếu chi với tổng số tiền đúng bằng kinh phí hỗ trợ là 500 triệu đồng, Kho bạc Nhà nước tỉnh V đã chuyển khoản toàn bộ số tiền 500 triệu đồng vào tài khoản UBND xã T và UBND xã đã rút số tiền trên chi trả cho ông Dương B.

Tuy nhiên, trên thực tế số lượng học viên thực học không đúng theo quy định ghi trong hợp đồng là 100 học viên, số ngày học và dạy không đủ 22 ngày/tháng, các khoản được phép chi ông Dương B đều chi thấp hơn mức quy định ghi trong hợp đồng, ông Dương B lập hồ sơ thanh quyết toán tiền kinh phí đã hợp thức chi đủ bằng số tiền kinh phí hỗ trợ khóa học được cấp là 500 triệu đồng và Chi cục Phát triển nông thôn tỉnh V đã tất toán tiền kinh phí 500 triệu đồng với UBND xã T, ông Dương B được UBND xã T chi trả toàn bộ số tiền này. 

Điều tra theo đơn tố cáo, Cơ quan Cảnh sát điều tra đã xác định được ông Dương B thực hiện chi phục vụ khóa học nghề trên thực tế số tiền là 192.140.000 đồng, chiếm đoạt số tiền là 307.860.000 đồng. Ông Dương B thừa nhận hành vi lập chứng từ không đúng với thực tế đã chi để rút ra số tiền chênh như kết quả điều tra và khai nhận có trao đổi, thống nhất với Phó Chủ tịch UBND xã T (Trưởng Ban Quản lý lớp học) là ông Nguyễn C và bà Phạm Thị M là Trưởng phòng cơ điện và ngành nghề nông thôn - Chi cục phát triển nông thôn tỉnh V trong việc rút một phần tiền trong kinh phí được cấp để chi phí cho việc lập, xin dự án và chi phí quản lý khóa học nghề (nhưng ông C và bà M không thừa nhận nội dung này). Số tiền chiếm đoạt được, ông Dương B khai nhận đã sử dụng như sau: Chi cho việc xin dự án mở khóa đào tạo nghề Mộc và các thành viên trong Ban quản lý, những người tham gia quản lý khóa học, gồm: Bà Phạm Thị M (Trưởng phòng cơ điện và ngành nghề nông thôn - Chi cục phát triển nông thôn tỉnh V) 100.000.000đ; ông Lê X (Chủ tịch UBND xã T) 20.000.000đ; ông Nguyễn C (Phó Chủ tịch UBND xã T - Trưởng Ban Quản lý khóa học) 20.000.000đ, ông Tô Đ (Chuyên viên Phòng nông nghiệp huyện) 5.000.000đ; ông Đàm N (Kế toán trưởng UBND xã T) 5.000.000đ; ông Nguyễn M (Cán bộ văn phòng UBND xã T) 1.000.000đ; ông Phạm K (Phó trưởng thôn Làng nghề) 5.000.000đ; chi tiếp đoàn kiểm tra khóa học của Chi cục phát triển nông thôn tỉnh V (4 lần) là 20.000.000đ; chi bồi dưỡng quá trình xin dự án; chi lễ khai giảng, bế giảng khóa học; chi in phôi, viết Giấy Chứng nhận tốt nghiệp khóa học nghề; số tiền còn lại ông Dương B sử dụng cá nhân. Tất cả số tiền trên, những người được ông Dương B đưa đều thừa nhận và đem nộp lại toàn bộ cho Cơ quan điều tra, chỉ riêng ông Lê X Chủ tịch xã T và bà Phạm Thị M Trưởng phòng cơ điện và ngành nghề nông thôn - Chi cục phát triển nông thôn tỉnh V là không thừa nhận được ông Dương B đưa tiền.

Vụ án này, có hai quan điểm về định tội danh như sau:

Quan điểm thứ nhất, ông Dương B phạm tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” với căn cứ, lập luận như sau:

Ông Dương B là Phó Ban quản lý lớp học, do biết được chủ trương, chính sách của HĐND, UBND tỉnh về việc hỗ trợ đào tạo nghề, giải quyết việc làm tại các làng nghề trên địa bản tỉnh, đã lợi dụng chức trách, nhiệm vụ được giao và việc thiếu trách nhiệm, buông lỏng quản lý của Chi cục phát triển nông thôn tỉnh V, Ban quản lý lớp học truyển nghề xã T nên đã lập khống hóa đơn, chứng từ đề nghị thanh quyết toán để chiếm đoạt sử dụng cá nhân một phần số tiền mà Chi cục phát triển nông thôn tỉnh V hỗ trợ công tác truyển nghề từ nguồn Ngân sách tỉnh. Vì vậy, hành vi trên của ông Dương B đã phạm vào tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” theo khoản 3 Điều 174 đồng thời phải chịu tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội” theo điểm c khoản 1 Điều 52 Bộ luật Hình sự năm 2015.

Quan quan điểm thứ hai, cũng là quan điểm của tác giả bài viết, ông Dương B không phạm tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” mà hành vi phạm tội của ông Dương B cấu thành tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ”. Bởi lẽ:

Theo quy định tại Điều 356 Bộ luật hình sự 2015 về Tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ: “1. Người nào vì vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác mà lợi dụng chức vụ, quyền hạn làm trái công vụ gây thiệt hại về tài sản từ 10.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng hoặc gây thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm...”.

Như vậy, ngoài hai dấu hiệu pháp lý thông thường về chủ thể của tội phạm là độ tuổi và năng lực trách nhiệm hình sự, người thực hiện hành vi phạm tội đối với tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” phải là người có chức vụ, quyền hạn¹ .

Khách thể của tội phạm là xâm phạm đến hoạt động đúng đắn của cơ quan Nhà nước. 

Mặt chủ quan của tội phạm là Người phạm tội cố ý thực hiện hành vi phạm tội. 

Các tình tiết khách quan của vụ án cho chúng ta thấy:

Ông Dương B được giao nhiệm vụ là Phó Trưởng ban chịu trách nhiệm quản lý, theo dõi các hoạt động của lớp học, thanh quyết toán kinh phí khóa học, ứng tiền cá nhân để chi phí cho khóa học trước, sau khi kết thúc khóa học mới được thanh toán. Tuy nhiên, Dương B đã không thực hiện đúng và đầy đủ các nội dung được chi theo quy định được ghi trong Hợp đồng truyền nghề đã được ký kết giữa Chi cục Phát triển nông thôn tỉnh V với UBND xã T. Thực tế số lượng học viên không đủ đúng theo quy định được ghi trong hợp đồng là 100 học viên, số ngày học và dạy không đủ 22 ngày/tháng (Trên thực tế, các học viên không cần học cũng đã thạo nghề mộc rồi, vì nghề Mộc là nghề truyền thống của địa phương), tất cả các khoản chi đều đúng với các mục được chi nhưng có khoản chi không đáp ứng với mức chí ghi trong hợp đồng, ông Dương B cùng các thành viên khác trong Ban quản lý khóa học đã lập hồ sơ để hợp thức chi đủ bằng số tiền kinh phí hỗ trợ khóa học được cấp là 500 triệu đồng để trình Chi cục Phát triển nông thôn tỉnh V thanh quyết toán. 

Như vậy, ông Dương B là người có chức vụ, quyền hạn trong lĩnh vực quản lý, theo dõi các hoạt động của lớp học, thanh quyết toán kinh phí khóa học đã làm trái công vụ (không thực hiện đúng và đầy đủ theo số liệu chi phí lớp học đã được quy định trong Hợp đồng truyền nghề). Nếu ông Dương B không được lãnh đạo xã T phân công nhiệm vụ làm phó ban quản lý lớp học đào tạo nghề, chịu trách nhiệm thanh quyết toán kinh phí và không được sự ủng hộ, tạo điều kiện của bà Phạm Thị M Trưởng phòng cơ điện và ngành nghề nông thôn - Chi cục phát triển nông thôn tỉnh V cùng Trưởng Ban Quản lý lớp học thì ông Dương B không thể thực hiện được hành vi lập khống hồ sơ để thanh, quyết toán kinh phí khóa học nghề này (Vì tất cả các chứng từ lập nên đều được sự hướng dẫn trực tiếp của bà M và thông qua ông C xem xét, kiểm tra trước khi trình Chủ tịch X ký chứng từ). Chỉ đối tượng với tính chất của chủ thể đặc biệt mới lợi dụng chức vụ, quyền hạn để thực hiện được hành vi làm trái công vụ, với chủ thể khác không thể thực hiện được hành vi này.